Monday 9 November 2009

MIN TIHARH LEH DAWN LAWM NI? - Rev. Dr. Vanlalnghâka, Shillong 2008-09-05

Pathian thu thianghlim hmun hrang hrang ami tawi te te i lo chhiar ang u. Zawlnei Isaia 64:1, "Van ti thlerin lo chhuak teh la, i hmaah chuan tlângte an khur zawih zawih mai tur," lehlin thar ami a ni. Isaia vek bung 62:6 leh 7, "Lalpa hriatpuitua awm te u, awm hle hle hlek suh ula, Amah pawh chu awm hle hle tîr hlek suh u." Exodus 33:16-ah chaun Pathianin Israel fate hnenah, "In sual si, in luhlul si, in zîngah ka kal ve tawh dawn lo, nangmahniin ramtiam ramah chuan han kal rawh u" a tihtum a, Mosia chhanna a ni. "Kan zinga i telve zel si loh chuan, heta ta hi min hruai chhuak ma ta che". Tin, Sam 85-na vawiin chhunah pawh Rev. Dr. Lalsawma’n a tih rîk tawh, kan sawi ho tawh kha Sam 85:6-na "Nangmahah chuan i mite an hlim theih nan min tiharh leh dawn lawm ni?" A thu thianghlim kan chhiarte Lalpan kan za tan malsawm rawh se. Amen.

Zaninah hian thil pahnih tih duh ka nei a, kan zavaiin chu chu kan tih duh ka ring. Pakhatna chu kum za kal taah Pathianin Mizoramah ropui taka harhna a rawn thlen avangin, Pathian hnenah lawmthu kan sawi duh a ni. Lawmthusawi inkhawm a ni. Pahnihnaah chuan kum za kal taa a tih kha kan zingah rawn ti thar leh sela, rawn ti nawn leh sela kan duh a ni. Lalpa kan hunah hian min ti thar ve ta che tiin Pathian hnenah kan dil a ni. Zaninah hian mimalatawngtai aiin kan zavaiintawngtai ho ila athain ka hria a, nizan khan Pandal hlanna kha chu kan nei tawh na a, hemi kan programme hi kawngthenkhatah chuan kan thupui zanin hi kantanna a nihna lai a awm avangin kan zavaiin a huhovin Pathian au ila. Nichina Isaia ziakah Pathian chu awm hle hle tîr hauh suh u. A thu hmasa lamah chuan râlvengtu ah te min dah a, Jerusalem Pathianin mal a sawm hma loh chuan nangmahni pawh Pathian pawh awm hle hle tîr hauh suh u, tiin Isaia’n a fuih a ni.Tunah hian kan theihtawpin kantawngtai rual ang a, tichuan kantawngtai rual tawp lamah Rev. Lalhmangaiha’n kan tawngtaina chu min rawn kaihhruai sak ang a, anin heta tang hian min rawn chhunzawm sak ang a. A tawpna siam turin kan sawm dawn nia, i lo tawngtai rual ang u.

Zaninah hian helai hmun chang ve tura kan hotute’n min lo ruat hi ka lawm rualin ka tlinglo ka inti a. Tin, ka rilru pawh a lungleng a. Hei Pathian khawngaihna zarah Gospel Centenary 1994-ah kan lawm te, tin, kum zabi thar, sângbi thar kan han kai a. "Sangbi tharah Lal Isua nen" tih Millineum Crusade-ah te Speaker-ah te kan han tang ve leh a. Zaninah ka han chang ve leh hi ka lawm a. Zaninah hian ka rilruin Rev. Zolawma a hrechhuak a. Revival Co-odinator hmasa ber a ni a. Kan inzui dun ve hman hle a, khing Biate te, Champhai leh hmun dang hmun dang kan fang a ni. A thusawi thinte ka ngaihtuah a, a tawngtaina te, a rilru zawng zawnga harhtharna a lawmzia ka hria a. Zaninah hian dam sela , helai hmunah hian ka aiah ding sela ka duh a ni. Amaherawhchu ropuina ah min kalsan a, hmun nuam zâwkah. Tin, harhna centenary hetianga Mizoramin kan han lâwm thei hi Kohhran hetiang harhtharna chang lo, hetiang ang kan lâwm ang taka lâwm thei lo khawvelah hian an tam hle a ni. Pathianin Mizote min hmangaih a, a Kohhran te min enkawl tih a chiang a, zaninah hian Pathian hnenah lawmthu sawi nachang i hria ang u.

Harhtharna engtiangin nge a lo thlen? Mi thiamte leh Thlarau mite hriat dan a inang lo hle a. Chhui dan lâr ber pahnihah chuan tih tak zeta kan inbuatsaih a, II Chronicles 7:14 te leh hmun dang dangah Pathian mite’n thuhnuairawlh a, ingaitlawm a, an sualte sim in huam a, an in lamlet a Pathian hnenah tih takzet a antawngtai chuan Pathianin van atangin a lo chhâng a. An ram te a tidam lehthin a, Harhna a lo thleng lehthin a ni. Charles Spee-a khan chu chu a ngaihdan a ni. Amah ngei pawh kha harhna hruaitu ropui ber te zing ami a ni. Mithenkhat erawh chuan "Harhtharna hi chu Pathian hnathawh a ni liau liau va, a duh hunah, a duhna hmunah, a duhdan in aman a thlen tîr mai a ni. Eng anga kantawngtai pawha a thlen loh châng a awm a, kantawngtai loh pawh a a thlen a awm a. Pathianin a duh hunah khawngaihnain a rawn thlen a ni," an ti ve thung a. Dr. Martyn Lloyd Jones-a chu tilamah chuan a hruaitu an ni a. Amah pawhin ‘Revival’ tih lehkhabu ngaihnawm tâwp a ziak nghe nghe a ni. Zaninah hian enge dik zawk ka hre reng reng lo. Ka hriat erawh chu Pathianin harhtharna a thlen tîrthin, vân atangin khawngaihnain a pethin. Kantawngtai vâng, kan zawn vâng kan tih theih loh pawhin a dilte leh a duhte hnenah chuan Pathianin a pe fo. Pathian hnathawh a ni tih hre chungin zaninah hian bâng lovin harhthar lehna tak tak dilin itawngtai zui zel ang u. Tun hi kan harhtharna intanna ni sela, kumin chhung mai ni lova, a kum leh a kum leh zelte pawh zual zâwka Mizoramah Pathian hnathawh a lo thlen theihna turin Pathian hnenah i dilthin ang u.

Zaninah hian thusawi rei ka hlau a, chuvang chuan rei loh kan tum ang a, tin, rei tih chu a lo inang lo em mai a. Tun chawlhniah khan Khasi ramah, Shillong ah tun ang hian harhtharhna lawmna an nei a. Chhunah leh zanah thusawi turin min ti a. Khasi tawng a nih dawn avangin dar 10:30-a thusawi tur ka ni a. Traffic Jam avangin dar 1:15-ah market ground ka thleng thei tawk a. Nang chu thusawi tur i nih dawn avangin motor in i rawn in khalh lut dawn nia, hmun kan lo siam ang an ti a. Inkhalh luh ngaihna reng reng a awm lova, mi an tam lutuk a. Ka tlai deuh emaw ka inti chu an lo zai nasa tawh mai si a, zing an inkhawm kha an lo la bang lo a lo ni a. Chhun inkhawm kal turte nen kan infin chho ta zel a, dar 2:00-ah kan tan a, dar 4 pelhah khan thusawi turin ka la ding ta chuang lo a ni. Dar 6:30-a thusawi tur a, a tuk zinga Mizoram rawn pan tur ka ni a. Nimahsela Pathianin thusawi rei hi a lo duh chuang hauh lo. Vawiin chhunah khan Moderator-in thu a sawi laia ka rilrua thil lo awm chu a tawi apiang hi atha a lo nih hi ka lo ti mai a ni. Evangelistic Team a din hunah chuan Deputy Speaker-ah in pek ve nghal ka tum a ni. Zaninah hian lawmthu sawi pawh tulin ka hre tlat, kan Pastorte leh Kohhran hruaitute, mi chau te leh mangang ten tlukluhna tur Kohhran tha kan neih avang hian, Pathianin hotu tha min pek chungah hian lawmthu i sawi ang u.

Zaninah hian Revival Team Speaker hrang hrang, Evangelist-te hnenah pawh lawmthu sawi tulin ka hria. Heng Revival Speaker te thingtlangah te, hmun dang dangah an kalna ah, a retheite chu rethei ve te te te pawh an ni. An thawhrim zia leh an inpek nasat, an in sacrifice nasat zia ka hrechiang a. Zaninah hian kan Team Speaker tam zâwk te thusawi turah lo ding chhuak zâwk sela chuan tihte ka ngaihtuah a ni. Kan nu nen kan sawi fova, Mizoram kan vanneihna chu Revival Team hrang hrang hriat sen loh khawp an team member te nen chuan kan nei a, athente chu mi mâwl te te zawk te pawh an ni. Nimahsela Pathianin a hmang tlat a, anmahni avang hian Mizoram dung leh vângah harhtharna thlipuiin min la nuai mek a ni. Anmahni avang pawhin Pathian hnenah lawmthu i sawi ang u. Tin zaninah hian kan rilru tak takin harhtharna hi duhna châng hria ila. Amaherawhchu harhtharna kan duh a, kan dil rualin harhtharna hian man a nei a ni tih erawh chu i hre bawk ang u. Zawhna in zawt ila harhna, harhna hi kan inhuam takzet em? Pathianin a khawngaihna avang hian Mizoram hi min rawn tiharh dawn sela a man kan pe peihin kan pe ngam tak tak ang em? Kan hlim a kan lâwm a, Pathianin mal a sawm a, Pathianin kan tuar pawh a phal a, khawvela ringtutha ber ber te chu a tuar ber ber an ni fo mai nia. Harhtharna tak tak a thlennaah chuan Kohhranah a intan a, Kohhranah a thleng a, Kohhran a harhthar a, Kohhran a dingthin a ni. Vawiinah hian Mizoram Kohhran hi harhtharnain a hrin Kohhran a ni a. Thuthlung thar Kohhran, Pentikos nî a piang pawh kha harhna hrin Kohhran a ni a. Mizote hi kan mâwl a, kan tlem tehlul nen hetiang khawp a nghet a kohhranin zung an kai nghet te, kum za hnuah pawh kan la hlim em em hi Pathian khawngaihna a ni. Kohhranah a thleng a, Kohhran a dingthin.

Pahnihna, Pathian hnathawh a nih avangin harhtharna a thlenna tak takah chuan Pa hi kan hre lâr a, Pathian kantih hian kan rilrua awm ber pawh a ni mai thei. Nimahsela harhtharna a thlenna tak takah chuan thlarau thianghlimin a hmun dik a luah a, Lal Isua Krista chawimawiin a awmthin. Chu chu khawvel a Kohhran, Mizoram pâwnah te, India ram pâwnah te pawh an hriat thar ve leh atul khawp nia. Vawikhat chu Evangelist Inkhawmpuiah thusawinaah ka telve a, chuta an thusawitu ropui tak mai chu, " Theological College-a ka kal chhung zawng khan vawikhatmah thlarau thianghlim chunga innghat tur kan nih leh Kohhran hi thlarau thianghlima hruai tur a ni tih ka zir ngai reng reng lo, min zirtir ngai reng reng lo," a ti a. Harhtharna tak takah chuan Thlarau thianghlimin a hmun a luah a, thlarau thianghlim hnathawh a lo hluar a. Tunhma deuh khan Theology zirnaah pawh thlarau thianghlim hi Pathiana mi pathum zinga theihnghilh, hriat hlawh lo ‘The forgotten person of the Trinity’ tia an kohthin a ni. Kohhranin thlarau thianghlim a theihnghilh châng a awm. Harhnaah chuan thlarau thianghlimin a hmun dik tak a luahthin. Thlarau thianghlimin hmun dik tak a luahna apiangah Isua chawimawiin a awm ziah. Lal Isuan a sawi chu Thlarau chuan min chawimawi a ti a, Lal Isua a hliah ngai lo. Mihring pawhin a hliah a phal ngai lo. Chumi a nih avang chuan Lal Isua chawimawiin a awmthin.

Pathumnaah chuan harhtharna tak takah chuan simna a awm ngei ngei. Simna tel lovin khawiah mah an harhthar ngai reng reng lo. Eng harhtharna bikah emaw chuan sual inhriatna leh simna a lâr zual a nih pawhin harhthar reng rengah chuan simna tel lovin a theih bur loh, Simna a thlenthin. Chu simna leh mimal sim piangthar, nun tharte chuan Kohhran a ti harhtharthin. Hei tun hnai maiah pawh Mizoram hmun hrang hrangah vengthenkhatah chuan Pavalai kan harhthar a, Pavalai zaipawlte an han siam a, Kohhran namen lovin a ti hlim a ni. Kohhrante hi mi tute emawin a ti harhtharthin. Simnain hlimna pawh a thlenthin. Pathian remruat mak zia pawh tunlai hian langin ka hria a. Hman deuh khan nula leh tlangval zingah Pathian thu leh Pathian hla aiin khawvel thil, khawvel hla ten lung a ti leng a. Hla lenglawng, lengzem zai tih vel te a lo chhuak nasa, Tv. Vanlalsailova te ho an lo chhuak a, Mizo zingah a ang reng renga lâr leh hmingthang leh miten hmuh an châk, thlalâk pui an châk an la piang ngai lova. Chumi thu kan nau zaithiam ten min hrilh a, Nagaland sawrkar hotute, Minister hote leh MLA te leh an nupuite nen Pathian thu hrilh tura min sawmtumin, kan Quartet-te nen Nagaland pana kan kal laiin an lo sawi a. Chuta kalkawnga an sawi chu Vanlalsailova ka la hmuh hma hian, Vanlalsailova hi Mizo dik tak a ni a, a â tâwp a nih loh chuan a piangthar thuai ngei ngei ang. Khati khawpa khawvela lârna hi Pathian tel lo chuan beidawnna ringawtah a tâwp dawn. Pathianin chu chu a phalsak ka ring lo, ka ti a. Vanlalsailova te leh tunlai kan tlangvalte, nulate kan zaithiam ber ber pianthar tâk chu tlâng hriat a nih hi. Mizoram kan vanneihna em em chu kan nula leh tlangval zaithiam ber ber te an hunlaiah, an vanglaiin Lal Isua hnenah an inpe lehthin. Tuna Pi Lalsangzuali Sailo ni ta hi, nula a nih laiin Lungleiah a concert laiin khawvel thila a inhman zawh lâr tâwp laiin concert zo thei lovin sual inhriatna nen lungchhiain, mi khati zozai hremhmuna hruai ah, hremhmun kawng hmahruaitu ah atang a ni tih a inhriat khan ‘Min ngaidam rawh, Aw Lalpa min ngaidam rawh’ tih kha a testimony a pek hmasak ber a, a zai ka hriat hmasak berin chu hla chu a sa a, ka rilruin a theihnghilh ngai lo. Vanlalsailova’n a lâr tâwp laiin ‘Isua neih ka duh zâwk’ tiin a Album siam tur zawng zawng an tichhe vek a, Nuai, sîng mai ni lovin, an hnuchhawnthak tak tak a, a ropui ti rawh u.

Tun hnaia Mizoramah thusawia ka vah ve naah mi tamtak in Pu Nghâk,thalaite hi inkhawm peih turin inkhawm ngaina turin fuih rawh, an inkhawm thatchhia an lo ti fova. Mahse kan en kan en hian thalaite hi an thatchhiain ka hre lo. An lo thatchhiatna Veng leh Kohhran an lo awm pawh a ni thei. Ka sawi ve chu Pavalai ho Kohhranah chuan inkhawm an peih lo berin ka hre tlat mai. Tunhnaiah ka thusawi apiangah chuan ka sawi kha in hriat hlawm kha.Pavalai ho, chung ho ko harh tur Nl. Lalroutmawi Pathianin a’n ko ve leh hlauh a. Tunah chuan Pathlawi ho leh Pavalai leh an aia upa kum 50 rualin an buaipui ve leh ta. Tichuan Pathian hian min hrut rual zel. Mizoram hi Pathianin min khawngaih a, Sual kawnga kan kal thui lutuk lohna turin simna kawngah min hruai lehthin niin ka hria. Harhtharna tak takah chuan simna a awm ngei ngei. Revival a thlenna tak takah chuan chanchintha hril a pung lo thei lo. Mission and Evangelism a pung lo thei lo.Tumah harhthar tak tak mahni ringawtin an awm hmunah an khur bing ngai lo. Kal chhuah a Pathian thu tlangaupui an duh a ni. Kan hmuh leh kan hriat hi keini zawng sawi lovin kan awm thei lo. Sawi suh an tih pawhin an sawi tho, an sâwm lohna hmunah pawh an kal tho, an sâwmna ah pawh an kal tho. Thiltihtheihna nen rawng an han bâwl a. Unaute u, mi 3000 pentikos nî ah ringawt pawh Petera vawikhat thusawiah an pianthar kha ti rawh u. Chanchintha a lo thlenna tak takah leh Revival a lo thlennaah chuan midangte hriattir duhna a awmthin. Tuna Wales rama revival kan tih te, Ireland-ah te, England-ah te, America ram a kum 100 kaltaah leh kum 200 kal taa harhna hrang hrangte kan chhiarthin a, a ngaihnawm lutuk. Wales ramah te khan tun kum 1904 ni lo, chumi hmaa 1859 bawr vel a harhtharna ah te khan mi 50,000 in Kohhran an rawn belh a ni. Ireland-ah pawh mi 2,00,000 in Kohhran an rawn belh phah a ni. A nasa berah chuan D.L.Moody-a huna harhtharna ah khan mi 5,00,000 Kohhranah an rawn lut a ni. Unaute u, chanchintha harhna thlennaah chuan Kohhran a pung a. Mizoram chanchin chu kan hotuten an sawi a, an ziak a, sawi leh ngai lovin kan hriat kha. Harhtharna in a thlen chu midangte Isua Krista ângchhunga lâk luh hi a ni.

Tin, a pangana a pawimawh em em chu simna a lo awm tâk avângin Kohhran a lo harhthar a, an thawm mitdel te hriat khawpin, an hlimna namen lova Pentikos ni ang mai khan miten hâwkdâk in an rawn en a. Heng hi eng tihna nge? Engtizia nge ni ta? thenkhatin an rui a nih hi an ti. Petera ten fehrehsân hun chauh a nih hi zu ruih a la hun reng remg lo an ti. Nimahsela an rawn enchiang a, an thu an ngaithla a an hmelah an hmu a, Lal Isua zui an duh ve a ni. Keini pawh kan harhthar tak tak chuan kan hmel hmutu leh kan âwka hretu ten, kan thawm hria ten Isua neih an duh ve dawn. Engatinge Isua neih an duh a? Harhtharna in a ken ngei ngei Pangana chu mimalah chauh ni lovin, khawtlângah danglamna leh siamthatna ropui tak a thlen ngei ngei, Social Reformation a thlen ngei ngei. Sap ramah te, Wales ramah te pawh an sawithin kha, Wales ram lo pawh hmun dang dangah pawh khan zu dâwrte khâr sak lovin a neituten a khâr mai bakah a zuartuten zawrh an duh tawh lo mai. Zuin mi ten in tur an hmu lova, khar loh theih a ni lo. Mizoramah pawh chutiang chu harhtharna hmasaah te a awmthin asin. Chu chang a ni hlei nem Wales ramah te chuan an harhtharna en turin an zuk kal a, mi inkhawm mup mup hmuh an tum lai khan khawlaia police duty te chuan, ‘Wales rama harhtharna in hmuh duh chuan tân inah lokal mai rawh u,’ Lung in a lo ruak hei huai a, lung ina tâng tur an awm lova ni. Hmanah Nagaland-ah Karen-ah khian thusawiin kan kal a, a lunglenthlâk khawp mai. Lung in chu an nei a, a chhungah mi an awm lo. Mizoramah Kristianna a rawn vung chho tak tak lai khan Mizoram chanchin Pu Lloyda’n a ziakah khan, British hnuaia kan awmlai khan, Governor-in Mizoram a rawn endik dawn a, chutah chuan tâng vengtu a mangang a ni. Lung in kan nei ve si a, lung in chhungah tâng tur an awm loh avangin, Pu Llyoda lehkhabuah khan a awm vek kha. Silchar-a tângvengtu a zuk dâwr a, Governor-in min rawn tlawh lai chauh mi tâng min lo hawh rawh a ti a, Governor-in a rawn hmuh turin. Chutia lung in lo ruak ringawt kha chu ani’n a hrethiam dawn si lova, Silchar a lung in tâng ho Governor-in a tlawh chhung tân ina dah ve turin hawh a zu dil a nih kha. Tunah hian Mizoramah hian harhtharna hi lo thleng tak tak sela aw! Chutiang ang tak chuan Isua hian kan zingah ropuina rawn chang sela, tuna kan buaipui em em Total Prohibition nge Prohibition loh tih te hi ziak leh sawi sawi a ngai lovang. Kan bansan vek ang a, in tur pawh sâwm mah ila kan hmu zo lovang. Kan nunin kan nih lohna kan sawi te hi harhthar tak tak ila chuan tâng vengtute hian hna dang an zawn atul mai tur. Unaute u, Vawiin niah hian harhthar hi Pathian hmaah i dil tak zet ang u. Harhtharna a lo thlennaah chuan Pathian thlarau hnathawh nasa tak avangin midang aia thil danglam tak tak pawh a thlengthin.

A chang chuan Mizoramah te pawh harhtharna thuah buai nak nak chang te pawh a thlengthin. Amaherawhchu Pathian thlarau thianghlim hnathawhah chuan a chang chuan miten Pathian thu an lo hriat loh rei lutuk a, an nun a lo khing lutuk chuan Pathian thu an han hriat thut a, an lâwm lutuk khan tih ngaihna an hrethin lo a ni. England-a John Wesley-a huna harhtharna ropuiah te khan zanlai ah vur sur karah zing dar 2, dar 3, dar 4-ah te, mirethei lungalhthei khura thawktute hnenah khawlaiah khan thu a lo hril a ni. Chutih lai chuan biak inah Kohhran hotuthenkhat ten an lo hrethiam lova, Pulpit-ah ni lovin khawlaiah mi chhe te te leh zu ruih hmangte hnenah Pathian thu i hril a, chanchintha hi i ti nep, i ti chingpen, i ti zahawm lo zo te an lo ti vel a. Nimahsela, John Wesley-a’n Pathian hmangaihna leh sual sim piantharna thu an sawi chuan an lâwm lutuk a, mithenkhat chu leiah an tlu a, phungzâwl ang maiin an chil phuan te a tla a, thidang ang ten an awmthin. Ireland-a an harhtharna ah phei chuan mitthi emaw tih turin an tlu tawp fo a ni an tia lawm. America ramah a nasa ber tura an rinah chutiang chu a tlem ber letling tlat a, Pathian thlarauin a duh duhin a thawk mai a ni. Keini ina kan sawi lâwk theih vak a awm lo. Amaherawhchu vawiin chhunah Moderator-in a sawi tawh ang khan Pathian thlarauin hna a thawhna tak takah chuan hlimna bakah thianghlimna pawh a thlenthin, tuina bakah pawh thutakna pawh a thlenthin. Nun hi nun manhla ah a siam a, kawng tinrenga en vel pawhin, kei zawng nun an neih nan tam taka an neih nana lo kal ka ni a tih kha a rawn tihlawhtlingthin. William Booth-a kha a tir chuan Methodist a ni a, rinawm em em in rawng a bawl a, ramthim a vei a, thlarau bo a vei a. Amaherawhchu a awmna Kohhranin a vei anga an vei pui loh avangin Salvation Army te a lo piang ta. Tichuan a kalna apiangah zurui te, misual te a zawng a, an awmna hmunah a luhchilh a, Salvation ho chuan Band Party an din a, vawiin ni thleng pawhin an ropuina pakhat a ni a. Vawikhat chu chutih laia England rama an mifing, an miropui G.K.Chesterton-a nen lawnglian a zin turin an kal dawn a, lawng thuhmunah lawnga an kal dawntep lai chuan vaukamah chuan Salvation Band Party ho khan an band an lo tum a, programme an lo nei a ni. Chung lawnga kal turte leh khanglai vela misualte leh mi chanhai te tan Pathian thu an lo puangchhhuak kha a lo ni a. Chutianga Band Party rimawi tum a chu an hotupa ber General Booth-a a telve tih leh lawngah khan a chuang ve tih pawh an hriat loha kha, General Booth-a a tlan thla ve a an zingah chuan an Trumpet ri tum lai chu a zu pui a. A rawn chho leh chu Chesterton-a khan, ‘Mr. Booth, nang meuhvin kha tia i tih kha chu ka lo ring lo a sin,’ a ti a. Booth-a chhanna chu, ‘E! kha kut a dârbenthek tum mai kha ka duh tâwk hlei nem, theih chu nisela thlaraubo chhandamna tur phei nisela, inrulpuiludin chunga ka kephaha dârbenthek chu ben tak asin ka nâp ni,’ a ti e an tia lawm. Vawiin niah hian Lal Isua Krista tana mi a nih ngamte atul asin. Lal Isua Krista tana ram la tur leh thlarau bo zawng tur chuan mi â nihte atul asin. Mi sawi ngam loh sawi te atul asin. Mi neih ang neih ve loh ngamte atul asin, mi tih theih tih ve theih tlat loh te atul asin. Lal ram linglet thu a ni. Lal Isua khawvela a lokal khan khawvel dan anga awm turin a lo kal lo. He khawvel dân ang hian awm suh u, ti tua kha a ni.

Zaninah hian thlarau thianghlimin min pâwl tak tak dawn ta sela harhthar hi kan ngam ang em aw? kan duh takzet ang em le? Mi ram chu mi ram ni ta sela, kan ramah hian Thlarau Thianghlimin harhtharna meipui rawn chhep dawn tak tak sela. Nikumah khan Ezekiela kan zir ti r’u? A lunglen thlâk in ti ve lo maw? Bung 47-naa Temple-a Ezekiela’n lui rawn luang chhuak a hmuhte kha Mizoramah han luang ve mai sela ti rawh u. A tirah chuan maicham bulah khan far fep fep chauhin a lo far a. Nakinah chuan kum sangkhat hnuah chuan ke artui thleng, chutatang chuan a chîm sang telh telh a, khup thleng, kâwng thleng, nakinah chuan a dai a dai kai rual a ni ta lova, a hleuha hleuh tham a lo ni ta. A luang thla zel a chhim lam panin, ram ro a kal tlang a, tuipui thi engkim thihna hmun a pan a, a kam tuakah chuan nunna thing an tih kha an lo awm a, a rahin mipui a chawm a, a hnahin damna a thlen si a. Tichuan Araba thlaler thlang zawng zawng chuan tuipui thi a zuk fin a, vawiin ni thlenga tuipui thi ah rannung pawh, sangha pawh, hnim pawh ato theih lohnaah khan Ezekiela’n inlarna a hmuh a tui lo luang chhuak ina tuipui thi an thlen meuh chuan tui al kha a lo thianghlim tawh a, tui tui, tuitha a lo ni tawh a. Sangha reng reng an nun theih lohna ah khan Mediteranian tuipui aia tam Sangha chi hrang hrang an lo awm ta. A kam tuakah sangha mantute an lo ding a, ei sen loh sangha an lo man ta. Tin, chu chang a ni lova, chu lui chuan a luanna apiangah a khawih apiang a tithianghlimthin an tia lawm. Unaute u, kha lui kha Mizoram dung leh vângah hian vawiin niah hian han luang mai sela ti rawh u! Chu chu harhtharna dik tak chu ni mai. Chumi hunah chuan midangte hnenah Chanchintha hi tia au au pawh a ngai lo vang, a panin an rawn pan mai dawn a ni. India ramah Vai ho zingah, Hindu hote zinga an ngaihsan ber hla phuahthiam, anni ho tan chuan an Shakespeara tluk thlawt Rabindranath Tagorea khan a tia lawm, ‘Aw, nangni Kristiante hian nunna thuruk, hlimna thuruk nei in inti a, hlimna thuruk chu in kawl in a lang si a, he in hlimna hi a tak takin in nunah han lantir thiam ula chuan aw, in tuihal au pui pawh a ngai lovang, Sava châwmna hmun (Feeding Place) an tih ram sava te hi sap ramah te, vai ramah te chaw an pe a, an duh tâwk a an tlan puar tur tui leh chaw an dah sakthin, tuman an perhin tihhlum an tum ngai lo. Chutianga sava tana chaw leh tui an dahna hmun, sava ten zing zana tu koh lova an pan ang hian India mipuite hian in chhandamtu hi an pan mai tur.’a ti. Kan nun hian mi nun chil tiput sela chuan kan nun kilkhawr tin, mimal leh chhungkua leh khawtlang nun, politics nun, kan sumdawnna nun, kan Pisa nun, kan thingphurhna nun zawng zawng nen hian, kan Bazar nun nen hian chu lui tui chuan han tithianghlim sela chuan India ram hian Lal Isua a mamawh tih a inhre ve mai tur. Unaute u, Mizoramah hian enge tlenfai ngai ta chu? A chipchiar chuan, tam tak hnenah leh atul lehtul loh pawh ka hre lo. Tunhmaa kan hriat ngai loh Corruption te kantawng ang hrimin kan hre bel ta. Thingtlangah pitar saptawng kawi khat pawh hre lo pawhin a lo sawi ve ta fo mai. Corruption hi hrilhfiah zaninah hian ka tum reng reng lo. Hmanah Synod-in a do kum an tih khan ziaktu hrang hrangin an chip sîn, thler sîn kawi nawi nasa lutuk a,do ber tur awm lovin a pherh nuai mai a ni. Zaninah hian Corruption chu enge ni ta? Corruption tih a i rilrua lo awm chiah mai a kha i tan chuan ni mai rawh se, khamitheuha kha keini naupan lai khan Mizotawng pawhin Saptawng pawhin kan lam ri ngai reng reng lo, B.A. kan pass te pawh khan kan la lam ri reng reng lo, khawi laiah emaw lo han chhiar palh zeuh a awm pawhin tuna ka kaw nazawngin sawi a awm ta mai hi engemaw chu Mizoramah hian a thleng ta a ni ngei mai. Enge ni harsatna dang kan neih leh chiah le? Hmeichhiat mipatnaah te hian, tunah phei chuan hmeichhiat mipat rapthlâkna lai kan tawng ve ta. Hmân atang khan khawvel ram dangah thusawiin kan kal ve si a, Mizoramah AIDS a nasa dawn tih ka ring bawk si a, nichina kan Chairman-in a sawi tâk ang khan kum sawm engemaw zat chu chanchintha hrilin mahni thiam tâwk ang te tein kan lo vâk kan lo vâk a. Kan nula leh tlangvalte a mal te tea kan biak kan biak hian a bik takin kan tlangvalte, kan thianghlim tawk lo a ni tih ka hre chiang. Tunah chuan natna râpthlâk ber HIV, AIDS-te kan lo vei ta zeuh zeuh mai pawh ni lovin kan ram hi min tih chimih hlauhawmin kan awm tlat. Tun atanga kum sawmah chuan tuna kan hriat lâr loh AIDS tluka hlauhawm Hepatities ‘B’ te leh ‘C’ te kan han vei dawn ania. Chutih hunah chuan a enkawl man to zia leh enkawlthat theih loh a nih zia kan han hre chhuak ang a. Hmanniah chuan Mizoramah ka rawn chhuak zawk a, reilote tlangval fel deuh deuhte nen hmun hrang hranga thu ka sawinaah kan inbia a, an zinga pahnih chu Hepatities ‘B’ an lo ni reng a. Midang chuan an hre miah lo, anmahnin min hrilh avanga hre ve chauh ka ni a, chumi a nih si chuan unaute u, reilo teah chuan kan inhrechiang si lova, kan inkai darh zel ang a, damdawi a awm ti mah sela heng natnate hi a man a to lutuk, engatinge South Africa President Nelson Mandela te, US President hlui Clintona te an vah an vah? Africa ram te khu tunah hian damdawi man nasa taka an tihhniam loh chuan an pul zovang tih a hlauhawm a. Nimahsela anmahni Africa miten an sawi tak takah chuan kan nunphung kan sim loh chuan eng damdawi mahin a thawk chuang lovang. Africa te chu keini aiin an lo la râpthlâk khawp mai. Tunah hianthat lohna dang in sawi hian Mizoram hi India ram zawng zawnga tenawm ber leh chhe ber leh corrupt ber tihna a ni reng reng lo. Keini aia chhia hi an tam lutuk India ramah hian. Amaherawhchu keini chu chanchintha hre si, chu te chu kan danglamna a ni. Anni chuan chanchintha hre hek lo. Keini chu zaa za Kristian, hnehna nun chang thei, thianghlim famkim lam chang thei, chhandam nih inhriatna zawng zawng nei, Vantawng pawhatawng thei, harhna chi tinrengina a nuai vel, kum za chhung kha bang lova a nuai vel kan ni a. Chutiang chung pawha kan sim thei lo hi chu Pathian hmaah mawh kan phur a ni. Hmânah Amosa hnenah a sawi tawh kha, ‘Nangni chauh hi khawvela chhungkua zawng zawnga ka hriat chhun in ni. Chumi a nih avang chuan in sualnaah chuan ka hrem dawn che u a ni. Rorelna chu Pathian chhungteah chuantan tur a ni si a,’ Pathian thuin a ti a ni.

Ei leh inah te hian kan va duh dah em, zu leh ruihhlo chi hrang hrang drugs te hian kan tlangvalte, kanthalaite hi a van suat nasa em. Mizoram kal a, awm tam chuan Mizote hi tam sela kan ti ngawih ngawih a, Mizo zingah chhuanawm hlek an awm chuan kan rilru hi a lo lawm em em a. Chutiang bawk chuan helaia hrehawm in loh tih let hian hreawm kan lo ti a. Vawi tam tak chu nula leh tlangval, a bik takin tlangvalte kan en a, tunah rih chuan hmeltha, satha, hrisel, kawng tinrenga chhuanawm, nimahsela reiloteah zu leh Drugs avanga chhe tura ka rin te, vawikhat chu tlangval nge nupui nei hlim pawh ka hre lo, zu seh hlum vuinaah ka hmu a, a mit a sen riai a, a in ve hle tih a chiang a, a pian atha si a, chutah veng dang daihah chutiang zu seh hlum bawk vuinaah ka tel leh a, chumi chuan tlemin a lo pawr deuh tawh a, kum hnih hnua inhmu leh kan ni a, a hming pawh ka hre lova, an veng pawh ka hre lo. Tichuan ka pan phei a, ‘Tlangval nge pa i nih?’ ka ti a, ‘Fa pahnih nausen te te ka nei,’ a ti a. Ngawi rawh Mizo tlangvalah hian ka ui em mai che a, sawi loh loh tur kan sawi ang e, hetiang anga thi vuinaah vawi hnih ka hmu tawh che a, ka hmuh hmasak che chu kum hnih kalta ah a ni a, i mit a sen riai a, tunah chuan i hmaiah a lo lang ta a. Kan inhmuh leh hunah chuan thihna kotlangah i dâk ang tih ka hlauva, vawiin ni thlengin kha mi kha ka hmu leh ngai ta reng reng lova, a thi tawh a nih ka ring. Kan tleirawl chhuah laia inkhel thiam em em, ding leh vei inang renga hmang thiam kha zuin a seh hlum tawh. Aizawlah hian kan seilian a khatih laia keini aia chak, keini aia santha kawng tinrenga keini aia fel kha a tam zawk chu zu avangin an thi tawh. Tunlai chuan chumi belhchhah tur chuan Drugs a lo awm leh ta nghal a, ka rilrua tunlaia châm reng mai chu Genesis 19:17 na a ni, ‘I nunna turin tlân chhuak rawh’. Hmânah Lota hnena thu lo thleng kha kan hnenah a lo thleng a ni. Nimahsela, Lota lah chu a la muang hle mai si a, a bânah a kaih a kaih zuk ngaia mawle. Vawiin niah hian chanchintha hre tawh si hian utawk lungmuanin thihna ko tlânga dâk reng si hian kan lo lungmuang a ni ang e. Sam 39-na tawpah khan engtinnge a tih kha? chang 4-naah chuan hetiang hian a ti phawt a, ‘Ka dam chin tur chu engtik nge tih min hriattir la, ka nunna hi kutphah bawk lek a ni tih min hriattir ang che’. A tawpnaah chuan, ‘Aw! heta ta hi chhuah a, ka awm loh hlen daih hma hian ka harh lehna turin min zuah ang che’. Harh hman lo hian kan bu liam ang tih hi a hlauhawm a ni. I nunna turin tlân chhuak rawh, kan Sodom, kan Gomora kan chen mektheuhah hian Zu em ni kan buaipui? Hmeichhiat mipatna em ni kan buaipui? Corruption em ni kan buaipui? Zaninah hian unaute u, Daniela chuan Daniela 1:8-ah khan Pathian hmingin zu leh khawvel hîpna lakah Setana hnenah AIH a ti ngam a. Lal chaw tui tui, hmui hmer, sa chi tinreng thiang leh thiang lote, milem hnena inthawi nana a pek tawh te a ni ang, Lal zutha mi kha rawn pek an tum khan ani chuan chung thilte chuan intih bawlhhlawh loh a tum tlat a. Mi tilreh hote hnenah chuan chung aiah chuan thlai leh tui pekah a dil a ni.

Josefa, tlangval hmeltha, thisen lum tawp, khawhara mi rama awm, Lung inah chuan a ni lo nâ a, sal tâng a ni a. A pi leh pu ten titha elkhen mahsela mi ramah a unauten an hralh a, hrehawm tâwp a awm a ni. Potiphara nupui tih lâwm kha a tân hamthatna, mihring lam takah chuan a ni. Amaherawhchu mutpui atân a sâwm ngawih ngawih a, min mutpui rawh, chuti chung pawhin a duh lova, a puan a pawh thlâk pawhin a tlânchhuak mai a, saruaka tlânchhuah pawh a thlang a nih kha. A puin a duhsak zia te leh engkim a kuta a dah zia te an sawi zawh khan nang erawhchu a nupui i ni a, nang erawhchu a phal miah lo. Engtinnge ka pu lakah ka tih ngam ang? a ti reng reng lo. ‘He thil sual lian tak hi engtinnge Pathian lakah ka tih ngam ang?’ Kan sualna hi Pathian laka tihsualna a ni. Mipat hmeichhiatna tisa châkna lakah Josefa chuan Setana lakah ‘AIH’ a ti ngam asin. Harhtharna, Pathian hminga Setana hnena ‘AIH’ ti ngam tur kan duh a nih hi. Lal Isua hnenah ‘AW’ kan ti tawh, a ropui e, Setana hnenah ‘AIH’ kan tih ngam ve atul. Isua hnenah ‘AW’ ti si, Setana hnenah ‘AIH’ ti ngam lova buaithin kan ni ti rawh u. Zaninah hian Nehemia te kan ngaihtuahthin a, Bung 5-na chang 15-ah te khan engtinnge a tih kha? A hmaa Governor ten mipui an tih retheih zia, pawisa an duhâm chung chung zia, an lâk sak a, an hlawh bakah. Tin, an hnuaia thawk, an Office Assistant Staff ho pawh mipui chunga an rip lutuk a, a ti. Nehemia testimony ve erawh chu "Kei erawh chuan Lalpatihna avangin ka ti ve lo" Zaninah hian "Lalpatihna avangin ka ti ve lo", ti ngam patling zingah pawh, hotute zingah pawh, ram hruaitute zingah pawh,sumdawng zingah pawh, nula tlangval zingah pawh ti ngam tur engzatnge awm ang che u?

Zaninah hian a tawp hmain sâwmna siam ka duh a ni. A bultan tuin sâwmna siam chu a âwm lo hle, amaherawhchu zaninah hian sâwmna siam ka duh tlat. Harhtharna hi kan duh tak takin a man kan pe ngam tak tak ang em? Lal Isua hnenah ‘AW’ kan tih a kan hlim tawh hi Setana hnenah ‘AIH’ kan ti ngam ang em? Engatinge Mizote hian pianthar pawhin, hlim pawhin kan daih rei loh, kum tam a daih lo kan tih lehthin? Chanchintha chuan kum tam a daih si a, zawhthat ropuizia te ka sermon ve fova, 1945 khan America ramah thuhriltu ropui tâwp, tleirawl kan ti mai ang chu kum 25 leh 27 mi pathum an rawn chhuak hlawl mai a ni.Tunah chuan Sport khawvelah kanthalaite an lo changkang ve a, ‘Rookey of the Year’ an tih awmzia te an lo hre ta. Football-ah pawh engah pawh kha mi kum atana mi hmingthang pakhat an thlana kha ‘Rookey of the Year’ an ti a. A chang chuan football-ah te mi pakhatin chumi an chan kawptumte a awm a.
Evangelical khawvelah khan thuhril lamah chuan kha mi kum khan mi pathum ‘Rookey of the Year’ tih thamthalh an lo chhuak a. Pakhatnaah chuan Billy Grahama kum 27 mi, a pahnihna chu a rualpui kum 27 mi bawk Chuck Templetona, a pathumna chu an aia naupang kum 25 mi hmeltha, thusawi thiam tawp Bran Clifforda a ni. Vawiin niah hian khawvelin Bran Clifforda an hre miah lo, Chuck Templetona an hre miah lo. 1945-ah kha chuan Billy Grahama a nep berin a lang. Tunah hian America ram pumpuiah mi pawhin an zah ber President ai pawha an zah pawh Billy Grahama a ni. A chhan chu a tei rei peih vang a ni. Unaute u, zaninah hian bul kantanna a lotha lo palh a nih pawhin zawhthat aia pawimawh pakhat a awm a, chu chu tâwpthat a ni. Hmanah Aristotle-a, Greek mifing chuan, ‘A bultanthat chu a chanve zo ang a ni’ a ti a. A tâwpthat loh chuan zotha mahsela, a! ti ngam turin ka sâwm dawn che u a ni. Lal Isua chu thih thlengin rinawmin ka zui dawn. Ka hnungtawlh lovang, ka hawikir lovang ti, Nova nupui hawikir chi khâwna a chang ang ni lovin. Unaute u, zaninah hian i tlânchhuak ang u. Kan awmna khawvel atang hian Isua lamah i tlânchhuak ang u. Zaninah ngei hian duh kan thlang dawn a ni. Nehemia bung 8-naah chuan mipuiten dân Ezra chhiar an han ngaihthlâk chuan ngaihnawm an ti lutuk, an ding a, Amen, Amen an lo ti dual dual a. Chhuatah an bawk khup a, hmai lei siin Pathian chibai an buk a. Chutah chuan Pathian hmaah thu an tiam a, heng sual kan tih thinte, chung chu kan ti tawh lovang tiin i hmaah thu kan thlung a, kan Levia chite leh kan puithiamte leh kan hotuten min nemngheh pui an ti a. Pathian hmaah thu an thlung ta a ni. He kan harhtharna inkhâwmna hmasa berah hian zan tinin Pathian khawngaihna zarah Pathian hnathawh a ropui telh telh ang a. Chawlhniah phei chuan eng ang fakau ni ang maw? Chumi avang chuan zaninah hian Nehemia hunah thu an tiam ang khan inhlanna, Crusade-ah te in inhlanthin ang khan zaninah hian Lal Isua tana rinawma inpe in, thih thlenga rinawm turin ka inpe a, Setana hnenah ‘AIH ’ ka ti ngam tawh dawn. Kei zawng Lalpatihna avangin ka ti ve lo, ka politician puiten an lo ti a nih pawhin kei chu Pathian mi ka ni a, ka ti ve thei lo, ka nulat tlangvalpui te an lo inngai a nih pawhin kei zawng Lalpatihna avangin ka ti ve thei lo. kathiante zu leh drugs an lo ti a nih pawhin kei zawngin Lalpatihna avangin ka ti ve thei lo. Zaninah hian Lalpa tana bungbel thianghlim atân ka inhlan ti turin ka sâwm dawn che u a ni. Jimmy Carter-a America President-a atan laiatha lo an tih, an bân hnuatha leh ta em em si, Ex-Presidenttha ber vawiin ni thlenga an tih khuan tihian zu sawi a, "Kristian ka nih avangin min man sela, mi thiamloh chantîr khawp ka nunah hian Kristianna hmu zo tak ang maw?" A va inngaitlawm in a va cho tuah thiam ve le. Ka Kristianna avangin min man sela, thiamloh chantirna khawp min condemned na khawp, min convict na khawp keimahah hian Kristianna hmu zo tak ang maw. He kan Bible Mizotawng kan neih theihna chu hmana William Tyndel-a’n Hebraitawng leh Greektawng ami kha saptawng a leh a, a nun a hlan vang a ni. Henry-VII (pasarihna)-na khan misual hal hlumin a hal hlum a. Nimahsela Biblea innghat lo chu tu rinna mah athang thei lo, tu Kohhran mah athang thei lo. A hre tlat a, Bible saptawnga a’n leha kha misual tâwpah sawrkar leh khatih laia Kohhran khan an ngai si a, a tâwpah an man a, an hal hlum a ni. Nimahsela a lo let zo hman a, kha Henry VII (pasarih)-na doctor, a Personal Physician khan chu Bible chu a rukin a lo nei a, a rukin a chhiar ngat ngat a, chanchintha bu palina a chhiar zawha a sawi chu, "Bible nei lova khatia mâwl taka an lo inzirtirna kha a lo tâwk reng reng lo. He chanchintha bu pali an ni lo emaw kei hi Kristian ka lo ni ngai lo emaw a ni ngei mai, a nun leh Bible-a Pathianin a duhdan nun an en a, heta ka chhiar hi lehlin dik lo a nih loh chuan, keimah hi Kristian ka lo ni zo lo a nih hi," zu tia mawle! Thlarau thianghlimin kan nun hi rawn exam sela Pathian hmaah hian, ‘Lalpa i duh anga min hman theih turin zaninah hian khawiah pawh eng ti tur pawhin min tirhna apiangah kal turin ka inpumpekthak e.’ ti turin mi engemaw zat ding ngam turin ka sâwm dawn che u a ni.

North Korea-ah chuan Pastor Andrewa a awm a, hei hian ka ti tawp dawn a ni, mi a baptis dawn apiangin Lal Isua hi i Lal leh Chhandamtuah i pawm tak zet em? I aiawhah i pawm em? I ring em? tia zawh a duh tâwk lova. Chung zawng zawng a zawh hnuah chuan zawhna pakhat chauh, " Lal Isua tan chuan thih i huam ang em? Lal Isua tan chuan thih lotul sela i huam ang em? ‘Huam’ an tih chauhvin a baptisthin. Unaute u, a chang chuan Revival man hi a tam châng a awm asin. Zaninah hian he Revival-ah hian Pathian in chawimawi a duh a ni. Kan ram hi harhtharna tak takin han tuam leh sela aw! Unaute u, Biak In kal kawnga kan kal te hi, hmanah Pu Lalkherha te hunlaiah Mizoramah, Aizawl khawpuite lâm a an han fang te kha ka mitthlaah a châm reng nia mawle. Biate khuaahtumhnih rawng kan bawl tawh a, ka rilru a khawih em em, Mizoramah, Biate ah rukruk a awm ve lo, zu vawiin ni thlengin an la lut lo. Pu Lalkherha khuaah, Pastor Fehtea Pastor-na hmunah, a Pastor-te leh a tirhkohte a va chawimawi em khi Biate khian. Pu Lalkherha khuaah rukruk a awm ve lo. Kan khaw chanchin an sawina ni ve sela a va ropui dawn em! Unaute u, tawngtaia han tih vakna hman pawh a ni lova, tunah pawh hun kan la rei ta hle. Zaninah hian Isua hi ka Lal leh Chhandamtuah ka pawm tak zet em? Isua hnenah chatuan atan ‘AW’ ka tih tawh avangin, Setana hnenah ‘AIH’ ti turin ka inpe e. "Thih thlengin rinawmin lo awm rawh, tichuan Nunna lallukhum ka pe ang che" Thupuan bung 2:10-ami kha kei pawhin ka duh ve ti tur, ti ngam in awm chuan tunah mai khan engmah chhampual awm lovin Lal Isua i hmangaih a ni tih hriattirna turin han ding teh u. Ding ringawt ula chu chuan Lal Isua a chawimawi. Lal Isua hnenah ‘AW’ ka tih tawh avangin Setana hnenah ‘AIH’ ka ti tawh dawn. Corruption a bo vang a, hmeichhiat mipatna sualna a bo vang a, ruk ruk a bo vang a, zu leh drugs avanga thihna a bo vang a, unaute u, hri chhe pui pui, kan vei tinrengte hi a bo vang.

Lalpa’n a thu malsawm rawh se. Amen.

No comments:

Post a Comment